ΛΕΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΧΘΕΣ! Του Δημήτρη Σάββα
Αρχές της δεκαετίας του ’50. Οι Ηρακλειώτες ξεφαντώνουν στις αποκριάτικες εκδηλώσεις!
Τις μέρες της αποκριάς, κάθε χρόνο, το Ηράκλειο είχε τη δική του γιορτή! Γιόρταζε με το δικό της μοναδικό τρόπο τις αποκριάτικες αυτές εκδηλώσεις η πόλη μας. Κρατούσε τη δική της παράδοση ακόμα και στα χρόνια της σκλαβιάς, τότε που το Μεγάλο Κάστρο ήταν τουρκοκρατούμενο και οι άνθρωποι μαζεύονταν στα σπίτια για να διασκεδάσουν, φοβούμενοι τους Τούρκους.
Κάθε απόκριες οι άνθρωποι έβρισκαν την ευκαιρία να χαμογελάσουν, να εκτονωθούν, κάτι που το είχαν ανάγκη τούτες τις μέρες. Μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του μεγάλου Ηρακλειώτη ζωγράφου Ευάγγελου Μαρκογιαννάκη μας φέρνει στο μυαλό παλιές αποκριάτικες αναμνήσεις, μας μεταφέρει στα καρναβάλια εκείνα στα χρόνια της σκλαβιάς, τότε που στην πόλη μας ζούσαν και οι Τούρκοι μαζί με τους Χριστιανούς. Αποσπάσματα απ’ αυτή σας μεταφέρω από την εφημερίδα “Πατρίς” με ημερομηνία Παρασκευή 29 Φεβρουαρίου 1952:
“Εγώ θυμάμαι από τον χρόνο εκείνο, τα 1884 δηλαδή καρναβάλια στου τουρκοκρατούμενο τότε Μ. Κάστρο. Δεν ξέρω από πριν πώς γιορτάζονταν οι Απόκριες και τα καρναβάλια στην πόλη μας. Τα χρόνια εκείνα μετά το 1884 δηλαδή, τα γλέντια γινόντουσαν για το φόβο των Τούρκων, βέβαια, μέσα στα σπίτια. Έσμιγαν δυό τρεις οικογένειες και διασκέδαζαν με τη σειρά κάθε βράδυ και σ’ ένα σπίτι. Την Τσικνοπέμπτη όμως θα παρουσιαζόταν το Γαϊτανάκι.
Από μέρες κάμνανε πρόβες και γυμνάζονταν εκείνοι που θα λαμβάνανε μέρος στ’ όμορφο αυτό θέαμα. ΚΙ ήτανε όλοι άνδρες εκείνοι που θάπαιζαν στο γαϊτανάκι. Οι μισοί άντρες ντυμένοι στις τσόχες με την λεβέντικη κρητική φορεσιά κι οι άλλοι πάλι ντυμένες γυναίκες με τις φορεσιές στις παλιές και τα τσεμπέρια στο κεφάλι για να μη γνωρίζονται πως είναι άνδρες. Κι ήταν όλοι καλά παλληκάρια κι έτοιμοι να χυθούν πάνω στους Τούρκους σαν τους πρόσβελναν.
Στην ομπρός μερά πήγαινε το Σκαντράκη (ένας μπαλωματής) που ήτανε στα ξύλα, τα ξυλοπόδαρα δηλαδή. Φορούσε φουστανέλλα και με τα δυό του χέρια ανοιχτά κρατούσε την ισορροπία. Πλάι από το Σκαντράκη ερχόντουσαν οι “πατσούροι” δυο μασκαράδες (θυμάμαι τον ένα τον λέγανε Μπεκιάρη) με μουτσούνες στο πρόσωπο από προβιές, με χοντρές βέργες στο χέρι και χοντρές αλυσίδες για να προφυλάγουν το Σκαντράκη από επίθεση των Τούρκων και ν’ ανοίγουν τόπο διώχνοντας με τις αλυσίδες τα παιδιά. Οι δυό “πατσούρι” είχαν και βούκινα από χοχλιούς μεγάλους της θάλασσας και μ’ αυτές ειδοποιούσαν τον ερχομό τους.
Έπειτα ακολουθούσε το γαϊτανάκι με τις παρδαλές κορδέλλες. Για μουσική είχανε τα “Καλά παιχνίδια”. Τον Χαρίδημο και τον γλυκόφωνο Βέκιο, τον Μπαταριάν αυτόν του Μ. Κάστρου. Το γαϊτανάκι δεν έπαιζε στις πλατείες και στα κέντρα μα έξω από τ’ αρχοντόσπιτα των ρωμηών”.
Πριν καλά καλά αρχίσουν οι αποκριάτικες εκδηλώσεις παίρνονταν διάφορα μέτρα με απόφαση του διοικητή Χωροφυλακής Ηρακλείου, αντισυνταγματάρχη Εμμανουήλ Βουτυράκη. Ένα μεγάλο επίτευγμα αυτών των ημερών είναι ότι επιτρέπεται η χρησιμοποίηση της μάσκας στην πόλη μας, σύμφωνα με ανακοίνωση της Διοίκησης Χωροφυλακής που έχει ημερομηνία 20-2-1952:
“Έχοντες υπ’ όψιν την υπ’ αριθμ. 31/75 ε.ε. τηλ/κήν διαταγήν Υπουργείου Εσωτερικών. Επιτρεπομεν την χρησιμοποίησιν προσωπίδος από της προσεχούς Πέμπτης 21ης τρέχοντος μηνός μέχρι και της 3ης Μαρτίου εν τη πόλει Ηρακλείου και τη Κοινότητι Αλικαρνασσού, εν καιρώ μεν ημέρας απεριορίστως κατά δε την νύκτα ήτοι από 8ης εσπερινής μέχρι της 6ης πρωινής ώρας μόνον εντός των Δημοσίων Κέντρων και των οικιών.
Εις την λοιπήν περιφέρειαν της Δ/σεως η χρησιμοποίησις προσωπίδος απαγορεύεται οπουδήποτε και παρ’ οιουδήποτε.
Επί τη ευκαιρία υπενθυμίζομεν ότι κατά την ανωτέρω περίοδον απαγορεύεται:
1) Η περιφορά κατά την νύκτα μετημφιεσμένων φερόντων ράβδους.
2) Η ρίψις κατά διαβατών ή θαμώνων αντικειμένων δυναμένων να προκαλέσωσι σωματικάς βλάβας ή κηλίδας.
3) Η διακωμώδησις πολιτικών προσώπων ημεδαπών ή αλλοδαπών και προσώπων ή πραγμάτων της Εκκλησίας, η σάτιρα και θρησκευτικών Αρχών.
4) Απαγορεύονται επίσης τα άσεμνα και αηδή θεάματα και η κυκλοφορία προσώπων ημιγύμνων ως και αι θίγουσαι τα δημόσια ήθη εκφράσεις και παραστάσεις.
Ηράκλειον 20 Φεβρ/ου 1952
Ο Διοικητής Χωρ/κής
Ηρακλείου
Εμμ. Βουτυράκης
Αντ/ρχης”
Η προαναφερόμενη εφημερίδα σ’ ένα δημοσίευμά της με ημερομηνία 20-2-1952 ενημερώνει τους Ηρακλειώτες για το πότε αρχίζουν οι γιορτές του Καστρινού Καρναβαλιού, επίσης για το πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων, για τον Καρνάβαλο, για το γαϊτανάκι και για τη διαδρομή της παράτας του καρνάβαλου:
“Υπό της εκτελεστικής Επιτροπής των εορτών των Απόκρεω εις την πόλιν μας συμπληρούνται αι προετοιμασίαι εκ των οποίων διαφαίνεται ότι αι εορταί αύται θα έχουν πλήρη επιτυχίαν. Υπό της Επιτροπής καθωρίσθη εξ άλλου το πρόγραμμα του “Καστρινού Καρναβαλιού” συμφώνως προς το οποίον αύριον Τσικνοπέμπτην και ώραν 3 μ.μ. θα γίνη η είσοδος του Καρναβάλου μετά της πομπής του εις την πόλιν δια της Πύλης Χανίων.
Του Καρναβάλου θα προηγείται η Δημοτική Φιλαρμονική, οι άνδρες της οποίας θα φορούν τας νεοκατασκευασθείσας ειδικάς στολάς των, θα ακολουθή όμιλος εκ 18 ζευγών μετημφιεσμένων ανδρών και γυναικών ο οποίος θα χορεύη το περίφημο “Γαϊτανάκι”. Σημειωτέον ότι ο όμιλος ούτως εκπαιδεύεται ήδη μετ’ επιτυχίας εις το “γαϊτανάκι” από ημερών.
Επίσης θα συνοδεύουν τον καρνάβαλον ποικίλαι άλλαι αποκριάτικαι εμφανίσεις και άρματα.
Η διαδρομή της παράτας του καρναβάλου ωρίσθη ως εξής:
Είσοδος του καρναβάλου εις την πόλιν από Χανίων Πόρτας. Διά της Λεωφ. Καλοκαιρινού προς πλατειαν Ελευθερίας (Τριών Καμαρών). Εκ της πλατείας Ελευθερίας δια της Λεωφ. Βασιλέως Γεωργίου Β’ και Κρατικού Συνοικισμού (οδός Καποδιστρίου) εις πλατείαν Ατσαλένιου (Αναξαγόρα). Εκείθεν προς Κατσαμπά και διά της οδού Έβανς επιστροφή εις Ηράκλειον, όπου στάθμευσις εις την πλατείαν Ελευθερίου Βανιζέλου (Συντριβάνι).
Η παρέλασις εις τους ανωτέρω Συνοικισμούς θα ακολουθήση την διαδρομήν του λεωφορείου. Το πρόγραμμα των λοιπών εορτών θα ανακοινωθή εγκαίρως”.
Την επομένη της Τσικνοπέμπτης η ίδια εφημερίδα κρατά ενήμερους τους Καστρινούς για την παρέλαση των αρμάτων. Επίσης για την πομπή του Καρναβάλου που συναντούσε μεγάλη δυσκολία από το συγκεντρωμένο πλήθος, για τη Φιλαρμονική του Δήμου μας, την πανταχού παρούσα με τις νέες της στολές και τέλος για τις μαθήτριες της μέσης εκπαίδευσης που μεταμφιεσμένες χόρευαν με μεγάλη επιτυχία το γαϊτανάκι. Ας δούμε το συγκεκριμένο δημοσίευμα εκείνης της όμορφης εποχής! Εκείνων των αξέχαστων εορταστικών ημερών! Που συμμετείχαν ενεργά οι Ηρακλειώτες!
“Η έναρξις των εορτών του “Καστρινού Καρναβαλιού” εις την πόλιν μας έγινε χθες με εξαιρετικήν λαμπρότητα. Χιλιάδες κόσμου εκ της πόλεως, των προαστείων και της υπαίθρου κατέκλυσαν κυριολεκτικώς τας οδούς του Ηρακλείου δια να παρακολουθήσουν την πομπήν του Καρναβάλου. Την 3ην μ.μ. εγένετο η είσοδος του καρναβάλου δια της Πύλης Χανίων. Η κεφαλή του “Καρναβάλου” διαστέσεων 5Χ5 μ., εφέρετο επί ειδικού αμαξώματος διασκευασμένου καταλλήλως και ρυμουλκουμένου υπό μικρού τρακτέρ.
Του καρναβάλου ηγείτο η Φιλαρμονική του Δήμου, οι άνδρες της οποίας έφερον τας νέας στολάς αυτών παρουσιάζοντες ένα αρμονικόν σύνολον. Την μουσικήν ηκολούθουν μετημφιεσμένοι φέροντες ογκώδεις μάσκες ομοιώματα διαβόλου, τεράτων, παληάτσων, κεφαλών χοίρων κλπ.
Μετά τον καρνάβαλον ηκολούθει άλλη ομάς μετημφιεσμένων με ομοίας κεφαλάς και υπέρ 120 παιδιά με διαφόρας άλλους αποκριάτικες αμφιέσεις.
Ηκολούθει όμιλος εκ μαθητριών των σχολείων Μέσης Εκπαιδεύσεως αι οποίαι μετημφιεσμέναι επίσης εχόρευον με πλήρη επιτυχίαν το περίφημον “γαϊτανάκι”. Τον όμιλον απετέλουν αι εξής μαθήτριαι:
Τασούλα Μιστίλογλου, Αφρώ Κουργιαλίδου, Φωφώ Πειρασμάκη, Μίκα Τσαγκαράκη, Σωσώ Παπαδάκη, Όλγα και Μαρίκα Γραμματικάκη, Νάνση Γάβη, Καρυδάκη Μαντούλα, Πόρταλη Στελίνα, Πετυχάκη Μάρω, Αθουσάκη Μάρω, Ιωαννίδου Λύδια, Πεπονάκη Μαρίκα, Αναστασάκη Ηλέκτρα, Ψαροπούλου Έντα, Κριμίλη Νίκη, Περδικογιάννη Μαρίκα, Πετράκη Μαρίνα, Γεωργαλά Πόπη, Μακράκη Καίτη, Τσιγκουνάκη Μαρίνα, Δρυλεράκη Νίκη, Κουφάκη Μαρία, Αχαλινιτοπούλου Ισμήνη, Σπανάκη Καίτη, Διακάκη Μάρω, Δογραματζάκη Ειρήνη, Χατζηδάκη Τιτίκα, Σπανάκη Ελένη, Φλεριανού Πόπη, Μπορμπουδάκη Καίτη, Δημοπούλου Κούλα, Μπαλτζάκη Καίτη.
Η πομπή έκλειε με το Κουκλοθέατρο του “Φασουλή” του οποίου η σκηνή ήτο τοποθετημένη επί τετρατρόχου.
Η πομπή του Καρναβάλου μετά μεγάλης δυσκολίας λόγω του συνωθουμένου πλήθους παρήλασε δια της λεωφόρου Καλοκαιρινού, της οδού Ίδης προς πλατείαν Ελευθερίας εκείθεν δε και αφού εχορεύθη το “γαϊτανάκι” δια της λεωφ. Βασιλέως Γεωργίου Β’ εις Κρατικόν Συνοικισμόν και εκείθεν επέστρεψεν εις Ηράκλειον.
Το πρόσταγμα της παρελάσεως είχεν ο καθηγητής Γυμναστικής κ. Γραμματικάκης την όλην παρέλασιν δε παρηκολούθησεν η Οργανωτική Επιτροπή των εορτών του καρναβαλιού.
Παρά το βροχερόν του καιρού χιλιάδες λαού συνώδευον την πομπήν του Καρναβάλου καθ’ όλην την διαδρομήν εντός της πόλεως και τα προάστεια.
Εθαυμάσθη γενικώς η αριστοτεχνική κατασκευή της κεφαλής του Καρναβάλου κλπ., οφειλομένη εις τους συμπαθείς καλλιτέχνες κ.κ. Παν. Ιωσηφίδην και Θεοδ. Δοκουμετζίδην.
Καθ’ όλην την διαδρομήν του καρναβάλου επικράτησε πλήρης τάξις, χάρις εις τα ληφθέντα μέτρα υπό της Χωροφυλακής.
Δέον να σημειωθή ότι η χθεσινή εμφάνισις του καρναβάλου δέον να θεωρηθή ως δοκιμαστική τοιαύτη, αι δε παρελάσεις του τόσον της προσεχούς όσον και της μεταπροσεχούς Κυριακής θα συνοδεύονται και υπό άλλων αποκριάτικων αρμάτων”.
Η πρώτη Κυριακή, η Κρεατινή, επεφύλασσε πλούσιο θέαμα με το Γαϊτανάκι, τον Κρητικό Γάμο ή ψίκι όπως τον έλεγαν, τον Καρνάβαλο και τον Φασουλή. Θα δούμε αναλυτικά το καθένα πώς διαδραματίζονταν αφού πρώτα σταθούμε στο ψίκι, στη γαμήλια πομπή, σύμφωνα με τον πάντα επίκαιρο κ. Μαρίνο Ιδομενέως από το βιβλίο του Κρητικό Γλωσσάριο:
“Αρθριτικά, ρεματισμούς
τσιλιό, σακατιλίκι
φέρνει ο γεροντογαμπρός
μ’ ένα μεγάλο ψίκι”.
Η τότε λοιπόν εκτελεστική επιτροπή των εκδηλώσεων της αποκριάς φρόντιζε να τηρηθεί η τάξη και να γίνει επίδειξη του πολιτισμού της πόλης στους ξένους επισκέπτες που έρχονταν για τις εκδηλώσεις αυτές. Παρακαλούσε τόσο τους μικρούς αλλά και τους μεγάλους να συμμετάσχουν ενεργά με χαρτοπόλεμο, με κορδέλλες, με ροκάνες και φυσικά με τραγούδια. Καιρού λοιπόν επιτρέποντος και κάτω από τη διακριτική εποπτεία των θεών Διονύσου και Βάκχου (αυτοί είχαν ξεκαθαρίσει τις αρμοδιότητές τους, όχι σαν κάποιους υπουργούς σήμερα), τα προαναφερόμενα δρώμενα είχαν ως εξής, αφού η συγκέντρωση του κόσμου ήταν πρωτοφανής: Στο γαϊτανάκι ο χορός γίνονταν στην πλατεία της Όασης στις 11 π.μ. και στις 12 μεσ. στην πλατεία Νικηφ. Φωκά και στις 5 μ.μ. στην πλατεία Ελευθερίας. Η εκκίνηση του Καρνάβαλου γίνονταν στις 4 μ.μ. από το Μουσείο και δια των οδών Μποφώρ, Επιμενίδου και 25ης Αυγούστου πήγαινε στο λιμάνι, μετά στο Μπεντενάκι (λέωφορο Νόελ), στην πλατεία Κορνάρου, στη Χανιώπορτα και από εκεί διά των οδών Καλοκαιρινού, Κουντουριώτου στην πλατεία Ελευθερίας. Ο Φασουλής έδινε παράσταση στην πλατεία της Όασης, στις 10.30 π.μ., στις 11.30 π.μ. στην πλατεία Νικηφ. Φωκά και το απόγευμα ακολουθούσε τον Καρνάβαλο. Πολλές εντυπώσεις όμως κέρδισε ο Κρητικός Γάμος εκείνη τη χρονιά όπως φαίνεται και από το κείμενο της εφημερίδας “Πατρίς” στις 26 Φεβρουαρίου 1952:
“Το αποκορύφωμα όμως των προχθεσινών εορτών υπήρξεν η αναπαράστασις του Κρητικού γάμου υπό των Αρχανιωτών και τον οποίον με έξαλλον ενθουσιασμόν παρηκολούθησαν χιλιάδες λαού.
Δια την διοργάνωσιν της αναπαραστάσεως του Κρητικού γάμου ειργάσθησαν επί σειράν ημερών ο δήμαρχος Αρχανών κ. Νικ. Μαρκομιχελάκης και ολόκληρον το Δημοτικόν Συμβούλιον, ιδιαιτέρως δε οι των Αρχανών κ.κ. Νικ. Νησωτάκης, Εμμ. Δ. Δουνδουλάκης και Γ. Καζαντζάκης και οι κυρίαι και δίδες Άννα και Μαρία Νησωτάκη και Άννα Εμμ. Δουνδουλάκη.
Η ωραιοτάτη 18έτις Ζαχαρένια Αγγ. Καλοψικάκη υπεδύθη τον ρόλον της νύμφης ο δε ευσταλής 20έτης Γεώργ. Ε. Καπετανάκης, τον ρόλον του γαμβρού, φέρων ωραιοτάτην τσόχινην Κρητικήν ενδυμασίαν. Η νύμφη έφερεν ωραιότατον λευκόν νυμφικόν φόρεμα, η κατασκευή του οποίου χρονολογείται κατά τας διαβεβαιώσεις των Αρχανιωτών από 168 ετών.
Την 2.30 η πομπή του γάμου αφίχθη εις την αρχήν της Λ. Κνωσού παρά τον Άγιον Κων/νον, επ’ αυτοκινήτων εξ Αρχανώ. Εις το σημείον αυτό χιλιάδες λαού είχον προσέλθει και υπεδέχθησαν τους αφιχθέντας με θερμάς εκδηλώσεις χαράς.
Εκείθεν η γαμήλιος πομπή ακολουθουμένη από υπερπεντήκοντα νέους και νεάνιδας εξ Αρχανών με τοπικάς ενδυμασίας και προηγουμένων εφίππων των “μουστετζήδων” του γάμου (αγγελιοφόρων) δίδος Αρετής Γ. Μαλλιαράκη και κ. Κ. Δ. Σκαρβελλάκη και των λυράρηδων Ελ. Αντωνογιωργάκη και Ι. Καλλέργη δια της Λ. Κνωσού, οδού Έβανς, οδού 1821, οδού 25 Αυγούστου, της παραλιακής οδού προς Χανίων Πύλης και δια των οδών Λ. Καλοκαιρινού, Κουντουριώτη έφθασεν εις την πλατ. Ελευθερίας ένθα ανέμενον χιλιάδες λαού τραγουδώντας διάφορα δίστιχα του Κρητικού γάμου.
Την πομπήν απήρτιζαν επίσης οι υποδυόμενοι τον ρόλον του πενθερού κ. Ν. Νησωτάκης, της πενθεράς κα Άννα Γ. Κολομβοσάκη, της γιαγιάς κ. Στυλιανή Καπετανάκη, της παρανύμφου δ/νίς Ελευθερία Ν. Νησωτάκη.
Την ακολουθίαν των νεονύμφων που εκράτουν και τα “προικιά” της νύμφης ήσαν αι δ/δες και κυρίαι Πόπη Μαυράκη, Μαρία Κωστάκη, Πόπη Κολομβοτσάκη, Ειρήνη Μαρκομανωλάκη, Αριστούλα Στραταριδάκη, Διαμαντούλα Καλομοιράκη, Ευαγγελία Καπετανάκη, Άννα Κιρκικάκη, Μαλαματένια και Στέλλα Κατσοπρινάκη, Ευσεβία Μαρκοδημητράκη, Πόπη Καλαθάκη, Σκεύω Λυριτζάκη, Μαριάνα και Σοφία Σκαρβελάκη, Άννα Κεγιαδάκη, Άννα Παχάκη, Ελένη Τουλουπάκη, Χρυσούλα Αγογλωσσάκη, Μαρίκα Ταμπουρατζάκη και Αριστούλα Φουντουλάκη και οι κ.κ. Γ. Μαρκοδημητράκης, Νικ. Μπετεινάκης, Π. Λουλουδάκης, Εμμ. Χοχλιδάκης, Εμμ. Λυριτζάκης, Στεφ. Ουσταμανωλάκης, Κ. Λυδάκης, Λεων. Καλοχριστιανάκης, Γ. Φραγκουλάκης, Γ. Κολομβοτσάκης, Ν. Φουντουλάκης, Γ. Ελευθεράκης, Γ. Μαρκομανωλάκης, Μ. Καλοψικάκης, Π. Σκαρβελάκης, Ν. Ωαλτάκης, Εμμ. Σησωτάκης, Δ. Ψαραδάκης, Κ. Σκαρβελλάκης, Γ, Χριστινίδης, Β. Μαριδάκης, Δημ. Αγκριθαράκης, Ι. Νικηφοράκης και Ματθ. Λυδάκης.
Εις την πλατείαν Ελευθερίας εις την οποίαν ουδεποτε άλλοτε είχε σημειωθη τοιαύτην συγκέντρωσις πλήθους, άμα τη αφίξει της πομπής η ηγουμένη έφιππος “μουστετζή” δ/νίς Αρετή Μαλλιαράκη φέρουσα παλαιάν πιστόλαν αφού είπε το “καλώς σας βρήκαμε” έρριψε ένα πυροβολισμόν αναγγέλουσα ούτω την άφιξιν της πομπής, ακολούθως δε εισήλθεν εις τον προς τούτο χώρον η νύμφη μετά του γαμβρού, οπότε αύτη λαβούσα ένα ρόδι το εξεσφενδόνισε εις το έδαφος το σκόρπισμα δε των σπειριών του ροδιού έχει συμβολισμόν ότι όσα είναι τα σπειριά τόσα καλά θα έχει το σπίτι της.
Επηκολούθησαν το σερβίρισμα των κουβαρολιώ (γλυκά εξ αλεύρου) κλπ.
Τόσος όμως υπήρξεν ο συνωστισμός ώστε παρά τας προσπαθείας κατέστη αδύνατον να συνεχισθή η αναπαράστασις, οπότε η πομπή ηναγκάσθη να αναχωρήση μεταβάσα δε εις την πλατείαν Νικ. Φωκά εχόρευσεν Κρητικούς χορούς. Ακολούθως εγένετο εις τους αποτελούντας την πομπήν υπό της Λέσχης Ηρακλείου δεξίωσις εις την μεγάλην αίθουσαν αυτής, κατά την οποίαν προσεφέρθησαν αναψυκτικά.
Περί την 5η απογευματινήν εγένετο η παρέλασις του καρναβάλου και της λοιπής αποκριάτικης παράτας δια των οδών της πόλεως μετά την οποίαν εχορεύθησαν εις την πλατείαν Ελευθερίας και πάλιν το “Γαϊτανάκι” υπό της συνοδείας δε του Κρητικού γάμου. Κρητικοί χοροί υπό τους ήχους της λύρας και του λαγούτου με μεγάλην επιτυχίαν.
Η συνοδεία της νύμφης την οποίαν ως ανωτέρω περιγράφομεν, απετέλουν νέοι και νεάνιδες εξ Αρχανών κατά την διαδρομήν της γαμηλίου πομπής, εκ των οδών της πόλεως ετραγουδούσεν διάφορες μαντινάδες από εκείνες που συνηθίζονται εις παρομοίας περιπτώσεις.
Οι διάφορες ομάδες ή τα άτομα μπορούσαν να συμμετέχουν στην παρέλαση του Καρνάβαλου και των αρμάτων αρκεί να ήταν εφοδιασμένα με ειδική άδεια. Αυτή την άδεια χορηγούσε η ειδική επιτροπή των εορτών δια του προέδρου της που ήταν ο Ανδρόγεως Αλεξανδρίδης. Τις μέρες του Τριωδίου και συνήθως μετά την Τσικνοπέμπτη οι Ηρακλειώτες διασκέδαζαν καθημερινά σχεδόν στους διάφορους χώρους. Χαρακτηριστικές είναι οι καταχωρήσεις στις διάφορες τοπικές εφημερίδες που ενημερώνουν το κοινό της πόλης μας προκειμένου να συμμετάσχει σ’ αυτούς.
Για παράδειγμα στην αίθουσα “Ντορέ” ώρα 9.30 μ.μ. αρχίζει ο χορός του Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου. Πρόκειται για τον ετήσιο χορό τους. Επίσης μεγάλη επιτυχία όπως μας ενημερώνει η εφημερίδα “Πατρίς” στις 27-2-1952 σημείωσε ο χορός των τραπεζικών υπαλλήλων. Καταχωρώ το δημοσίευμα αυτό ως έχει:
“Με άδολη χαρά και ενθουσιασμό γιόρτασαν προχθές οι τραπεζιτικοί υπάλληλοι το Καρναβάλι. Μέσα σε μια συναδελφική ατμόσφαιρα γεμάτη από το άρωμα ενός πολιτισμένου οικογενειακού περιβάλλοντος χόρεψαν και γλέντισαν στη μεγάλη αίθουσα του “Ντορέ” κάνοντας έτσι την αρχή μιας στενωτέρας μεταξύ τους επαφής που είχε διακοπή τώρα και δέκα χρόνια.
Πόσο ωραία ήταν πάνω σ’ αυτό το θέμα τα λόγια που απηύθυνε στην αρχή η κ. Ψαρουδάκη, Μπράβο της. Ο χορός διοργανώθηκε από μια επιτροπή συναδέλφων που την αποτελούσαν η. κ. Λούλα Ψαρουδάκη (Ελλάδος) ο κ. Εμ. Πατεράκης (Εθνικής) και ο κ. Νίκος Αλεξανδράκης (Αγροτικής) πλαισιωμένοι από παλιούς και νέους γλεντζέδες που δε μπορούμε παρά να τους συγχαρούμε ολόψυχα για ό,τι ωραίο και αρμονικό μας παρουσιάσαν.
Οι λανσιέδες που μας ξαναγύρισαν στα παλιά και ωραία χρόνια χορεύτηκαν περίφημα από 8 ζευγάρια χορευτών: κ. και κ. Ψαρουδάκη, κ. και κ. Μαρή, κ. και κ. Τζαγκαράκη, κ. και κ. Παυλάκη, κ. Ανδρέας Πατεράκης, δις Σοσώ Πατεράκη, κ. Εμμ. Πατεράκης, δις Φιλιππάκη, κ. Κριτσωτάκης, δις Χρυσούλα Κοπακάκη, κ. Γιαννούλης, δις Μπαδογιάννη. Ακολούθησαν οι καντρίλιες με παραγγέλματα του κ. Ρενέ Κόρπη που γενίκευσαν το κέφι και ακολούθησαν τα ατραξιόν. Το σόλο του κ. Μαρή ήταν υπέροχο, η σάτυρα του κ. Παυλάκη (μεθυσμένου) πολύ καλή και οι Τρεις Καμπαλέρος με τον αμίμητο Μικεδάκη και την παρέα του μας διασκέδασαν αρκετά.
Το χορό ετίμησαν δια της παρουσίας των οι κ.κ. νομάρχης, δήμαρχος, διοικητής Χωρ/κής και λιμενάρχης.
Παρευρέθηκε ό,τι ωραίο και κομψό έχει να παρουσιάσει η μεγάλη τραπεζιτική οικογένεια και τόσοι άλλοι εκλεκτοί συμπολίται.
Πρώτοι και καλύτεροι οι δ/ντές των Τραπεζών Εθνικής κ. Δασκόπουλος, Αγροτικής κ. Γεργιανάκης, Εμπορικής κ. Δημητριάδης και Λαϊκής κ. Μυλωνάκης μετά των κυριών των. Επίσης οι κ.κ. Μαλαγαρδής, Γιαμαλάκης, Δουβάκης, Τζανάκης, Κατσούλης, Σαριδάκης, Καφάτος, Σακκελαρίδης, Σκουλάς, Καρούζος, Λαμπρινός, Αποστολάκης, Κουβίδης, Τζανακάκης, Νικολουδάκης, Ουρανός, Κανετάκης, Κοκκινίδης, Βεϊλάκης, Καλλιατάκης, Αλεξανδράκης, Ψαρουδάκης, Κουρουπάκης, Ρουσάκης κ.τ.λ., κ.τ.λ., μετά των κυριών των. Οι κ.κ. Παπαντωνίου, Σουσάρης, Πρωιμάκης, Νικολόπουλος, Ξανθάκης, Πεπόνης, Βασιλάκης, Ταρουδάκης, Καληωράκης, Δροσάκης, Αλεξανδράκης κ.τ.λ. Αι δίδες Πετρακογιώργη, Ιωαννίδου, Βασιλάκη, Κονιωτάκη, Ρουσάκη, Καστρινογιάννη, Πεπόνη, Τζανακάκη, Φιωτάκη, Τζουλάκη, Δασκαλάκη, Ανδρουλάκη, Κεφαλογιάννη, Ζαριφάκη, Λεβέττη, Σπανάκη, Παντατοσάκη, Σεμερτζάκη και πολλοί άλλοι των οποίων τα ονόματα μας διαφεύγουν. Δυο ωραία σερβίτσια κέρδισαν οι τυχεροί της βραδιάς κ.κ. Νικ. Λαζάκης (Εθνικής) και η κ. Δασκοπούλου του δ/ντού επίσης της Εθνικής. Ο χορός συνεχίσθη στην ίδια εύθυμη και χαρούμενη ατμόσφαιρα μέχρι των πρωινών ωρών, όλοι δε απεχώρησαν με τις πιο ευχάριστες εντυπώσεις”.
Και οι διάφοροι χοροί καλά κρατούσαν εκείνες τις μέρες, όπως ο χορός του Εθνικού στο μέγαρο Ντορέ, ο χορός του συλλόγου αντιφυματικού αγώνα, ο χορός των Προσκόπων Ηρακλείου, η χοροεσπερίδα Ενώσεων Εφέδρων Αξιωματικών και τόσοι άλλοι χοροί που διοργάνωσαν οι διάφοροι φορείς εκείνες τις μέρες. Ένα ακόμα δημοσίευμα της εφημερίδας “Πατρίς” για τις απόκριες του ’52, κάνει λόγ για την χοροεσπερίδα της στρατιωτικής λέσχης. Σας αναφέρω κάποιο απόσπασμά του στο οποίο αναφέρονται τα ονόματα αρχών της πόλης μας καθώς και άλλων επωνύμων συμπολιτών μας:
“Σημειούμεν μερικά ονόματα εκ των παραστάντων. Παρευρέθησαν ο Ανώτερος Διοικητής Φρουράς Ηρακλείου Δ/ντής του 44 Συντ/τος Πεζικού Αντ/ρχης κ. Ν. Πετσίλας μετά της κυρίας του και δίδος θυγατρός του. Ο Αντ/ρχης Δ/ντής του ΚΕΝΗ κ. Δ. Παπαβασιλόπουλος, ο Αντ/ρχης Υπ/τος του ΚΕΝΗ κ. Κοκονέτσης μετά της κυρίας του, ο Αντ/ρχης Δ/ντής της ΔΕΜ κ. Πιττάκης, ο Λιμενάρχης Πλωτάρχης κ. Πολυβάς μετά της κυρίας του, οι Ταγματάρχαι κ.κ. Σπήλιος, Ζώτος, Ταρασίδης, Περισυνάκης, Πετράκης, Κονδυλάκης, Γιαννακάκης μετά των κυριών των, οι Λοχαγοί κ.κ. Σγουρός, Στατιδέας, Αργυριάδης, Φραγκιαδάκης, Φιοράκης, Προνάκης, Βεργίτσης, Παπαγρηγοράκης μετά των συζύγων των καθώς και πλήθος άλλοι εκ των αξ/κών της Φρουράς μετά των οικογενειών των.
Διακρίνομεν επίσης ανάμεσα εις το πλήθος των παρακαθημένων τους κ.κ. Αντ/γον ε.α. Μαλαγαρδήν μετά της δίδος θυγατρός του, Συν/ρχας ε.α. Φιοράκην, Σγουρόν, Πλεύρην, Παναγιωτάκην, Χατζησπύρον, Σταυρακάκην, Ρουσάκην, Κάβον και πλείστους άλλους.
Ωσαύτως τους κ.κ. Πίκουλαν, Μαυροκουκουλάκην και Μητσοτάκην, μηχανικούς, οικογενειακώς, τους ιατρούς κ.κ. Ξανθάκην και Συμιακάκην, τους κ.κ. Σ. Καρούζον, Γλύκαν, Κολοβόν, Ξηροτύρην, Διαμαντάκην, Κονδυλάκην, Τσαγκαράκην, Αβέτ, Παπανδρεόπουλον, Δημητρόπουλον, Γκίκαν, Ροκοκίδην, Καλογήρου, Αντωνόπουλον, Γιαννούλην, Αθανασίου, Διαλινάν, Γιαμαλάκην και πλήθος άλλων εκλεκτών συμπολιτών μετά των κυριών των ως τα ονόματα μας διαφεύγουν.
Ομολογουμένως η προαναφερθείσα χοροεσπερίς υπήρξε μία εκ των αρίστων της περιόδου των απόκρεω”.
Στα 1953 οι Καστρινοί δημιουργούν την ΚΕΚΤΕ που είναι η Κεντρική Επιτροπή Καστρινών Τουριστικών Εορτών. Ιδρυτικά μέλη της είναι οι Φέφος Περδικογιάννης, Μανώλης Πεταράκης, Παναγιώτης Βουσβούνης, ο υποδ/ντής της Εθνικής Τζανάκης και ίσως και κάποιοι άλλοι που τα ονόματά τους μου διαφεύγουν.
Έτσι γιόρταζαν οι παλιοί Ηρακλειώτες την περίοδο της αποκριάς. Γλέντι, χορός, μεταμφιέσεις, βράβευση αρμάτων, πειράγματα, αστεϊσμοί. Όλοι μαζί περίμεναν την αποκριά. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει, έχει επέλθει ο κορεσμός, κάτι το οποίο φαίνεται και στη διασκέδαση. Στις διάφορες εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Δήμος ή και άλλοι φορείς, οι Ηρακλειώτες λάμπουν με την απουσία τους, δίνοντας ευκαιρία συμμετοχής στους οικονομικούς μετανάστες που έχουν κατακλύσει την πόλη μας σνομπάροντας μ’ αυτόν τον τρόπο κάθε εκδήλωση. Ίσως πρέπει κάποια πράγματα να αναθεωρηθούν και η πόλη μας να ξαναβρεί την παλιά της αίγλη. Είναι καιρός πια.
Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω θερμά τις κυρίες Αλίκη και Κατερίνα Λιαπάκη για το μοναδικό τους φωτογραφικό υλικό που μου εμπιστεύθηκαν.